تحلیل همدید یخبندان های فراگیر در ایران

چکیده پدیده یخبندان از جمله پدیده های جوی است که به دلیل زیان های شدید و گاه وسیع، بر فعالیت های انسانی اثر می گذارد. از این رو به منظور مدیریت صحیح خسارت های ناشی از این پدیده، ابتدا به شناخت و بررسی این پدیده پرداخته شد. در پژوهش حاضر پس از بررسی مشخصات عمومی یخبندان با استفاده از آماره های توصیفی و استنباطی، نقش الگوهای همدید در ارتباط با یخبندان فراگیر مورد بررسی قرار گرفت. بدین منظور از دو پایگاه داده ای؛ یکی پایگاه داده های محیطی شامل داده های دمای کمینه روزانه 44 سال (2004-1961) و دیگری پایگاه داده های جوی شامل مشخصات جو از جمله فشار، ارتفاع ژئوپتانسیل (متر)، باد مداری – نصف النهاری (متر بر ثانیه) و دمای هوا برای شش تراز و هم چنین فشار تراز دریا در دیده بانی همدید (00:00 ، 06:00، 18:00،12:00 جهانی) و در تراز های (500، 600، 700، 850، 925 و 1000) هکتوپاسکال استفاده شده است. در پژوهش حاضر یخبندان هایی به عنوان فراگیر در نظر گرفته شد که بیش از 30 درصد مساحت ایران را در پوشش خود قرار داده باشند. یخبندان های فراگیر با شرایط مذکور در 3272 روز جای گرفت. بدین ترتیب شرایط جوی توأم با یخبندان های فراگیر در 3272 روز بررسی شد. پراکنش این روزها در ماه های آبان تا اسفند می باشد. به منظور بررسی الگوهای گردشی جو ، نقشه های فشار تراز دریا روزهای توأم با یخبندان فراگیر ترسیم و تحلیل خوشه ای به روش وارد بر روی آن ها انجام گرفت. سپس چهار گروه مشخص گردید. جهت شناخت الگوهای چهار گروه مشخص شده، برای هریک از گروه ها یک روز نماینده تعیین شد. برای هریک از روزهای نماینده نقشه های فشار تراز دریا، میانگین فشار تراز دریا در طی دوره مورد بررسی و ناهنجاری های آن، وزش دمایی و همگرایی دمایی تولید و تفسیر شد. نتایج حاصل از بررسی ها نشان داد که یخبندان های فراگیر ایران ، در هریک از روزهای نماینده تحت تاثیر الگوهای گردشی خاصی قرار داشته اند. روز اول الگوی کم فشار قطبی – پرفشار سیبری، روز دوم الگوی کم فشار قطبی، روز سوم الگوی دوهسته ای پرفشار سیبری، روز چهارم الگوی دو هسته ای کم فشار قطبی بر یخبندان های فراگیر ایران زمین تاثیر گذار بوده اند. کلمات کلیدی: یخبندان فراگیر، تحلیل همدید، الگوهای گردشی جو ، ایران زمین